Hundu bou di awa hopi pida koral yòn ta kologá mará na hilu i nan ta zoya riba ritmo di laman. Kada pida chikitu ta un futuro ref. Un lugá kaminda piská ta landa bai bin, kaminda e awa ta yen di bida i kaminda koló ta bin bèk den laman.

Reef Renewal Foundation Bonaire ta traha riba restorashon aktivo di ref ku un plan di sinku aña. Den diferente kultivo ku ta drif, tin koral genétikamente diverso ta krese i bira kolonianan fuerte. Nan ta planta esakinan na sitionan kaminda tin daño na ref, di manera ku nan ta sigui krese einan i bira strukturanan kompleto i bibu.

E proyekto ta hasi e kapasidat di kultivo mas grandi, e ta oumentá e sitionan di restorashon i e ta desaroyá téknikanan nobo. I esaki no ta tur kos: edukashon i enbolbimentu lokal tambe ta haña un lugá sentral. Tur hende por partisipá na e restourashon: for di sambuyadó te hóben, for di studiante te boluntario.

 

Dikon esaki ta importante?

Ref di koral ta protehá nos kosta, e ta atraé turista i e ta forma e fundeshi di bida den laman. Pero Boneiru su refnan ta konfrontando hopi problema. Debí na kambio di klima, daño di tormenta i polushon, netamente e espesienan ku nos tin mas mester di dje ta disparsé. Restorashon no ta un luho, sino un nesesidat. Sierto koralnan (prinsipalmente esunnan ku brasa) ta krese rápidamente si nos yuda nan. Pa medio di kultivá nan na un manera dirigí i planta nan di nobo, nos ref ta haña un chèns nobo. I ku kada kolonia, resiliensia di nos isla tambe ta krese.

 

Asin’aki e ta funshoná na Boneiru

Reef Renewal ta hasi e kultivonan di koral mas grandi i ta buska aktivamente espesienan ku sí por keda bibu den awa mas kayente. Nan ta selektá e koralnan di mas fuerte: genétikamente diverso, resistente kontra kayente, kla pa futuro. Durante e periodo ku nan ta prokreá, investigadónan ta kolektá óvulo i spermatosoide di koral ku no ta kultivá. Den sirkunstansianan seif, for di esakinan ta krese beibi úniko di koral. Kada un ku su propio DNA, kada un ku un ròl den e restourashon. ‘Kisas nos no por fria oséano,’ asina Ernst Noyons di Reef Renewal Bonaire ta bisa. ‘Pero nos por sòru sí pa nos koralnan haña e sitio korekto pa krese.’  

Boluntarionan, hóbennan i sambuyadónan ta yuda ku plantamentu di e koralnan akí. Ya kaba kasi 20.000 koral a haña un di dos oportunidat riba ref. I esaki no ta na Boneiru so: otro islanan tambe ta sigui e ehèmpel akí awor, inspirá pa e aserkamentu i e speransa ku ta krese akí bou di laman.

 

Kiko ta e resultado

Un ref bibu. Míles di kolonia nobo di koral ku ta atraé piská, kref i otro bida di laman. Un kosta mas fuerte ku ta resistí eroshon mas mihó. I un komunidat ku ta komprendé kiko ta balor di restorashon.

E proyekto ta hasi Boneiru mas resiliente. I e konosementu ku ta surgi akinan, ta yuda otro islanan den oséanonan ku ta birando mas kayente tambe.         

Asina nos ta hasi impakto

Nos a kultivá koral
Den e kultivonan kasi 25.000 koral ta kresiendo, plamá atraves di 16 diferente espesie.
Nos a planta koral
Nos a planta 70.000 koral yòn riba refnan ku a sufri daño.
Miónes di larva di koral
A kultivá mas ku 2,5 mion larva di koral pa medio di prokreashon di seis diferente espesie.
Sinku aña di restorashon
E plan ta kana di aña 2022 te aña 2027 i ta enserá varios fase.
Nos a enbolbí boluntario
Nos ta trein 2.677 sambuyadónan i hóbennan lokal i nos ta hasi uso di nan aktivamente pa e restorashon.

Ken ta kolaborá ku esaki?